Discover amazing deals and shop online at Daraz, Nepal's leading e-commerce platform!
दशैं पर्वको बारेमा जानकारी
इतिहास
दशैं, जसलाई विजया दशमी पनि भनिन्छ, नेपालको सबैभन्दा ठूलो चाड हो। यो चाड हिन्दू धर्मावलम्बीहरूको लागि विशेष महत्व राख्छ। यसको इतिहास धेरै पुरानो हो र यस पर्वको उत्पत्ति विभिन्न पुरातात्त्विक र पौराणिक कथामा पाइन्छ। धार्मिक मान्यता अनुसार, दशैं पर्वले असत्य र अधर्मको प्रतीक राक्षस महिषासुरको वध गर्ने देवी दुर्गाको विजयको सम्झना दिन्छ।
महाकवि वाल्मीकीले लेखेको रामायणमा उल्लेख गरिएअनुसार, भगवान रामले राक्षस राजा रावणको वध गर्नका लागि दशैंको अवसरमा शस्त्रधारण गरेका थिए। यस पर्वको मनाइने प्रक्रिया विभिन्न समय र परिप्रेक्ष्यमा विकास भएको छ।
पशु बलि
दशैं पर्वमा पशु बलिको विशेष महत्व छ। विशेषगरी, चित्तल, बाख्रा, र चुरोटको बलि दिने परम्परा छ। यसलाई धर्मका रूपमा लिइन्छ र यो देवी दुर्गालाई प्रसन्न गर्ने माध्यमको रूपमा देखिन्छ। बलि दिने प्रक्रियालाई धार्मिक विधि र संस्कारका रूपमा गर्न महत्त्व दिइन्छ।
पशु बलि प्राचीन कालदेखि नै मान्यता प्राप्त गरिसकेको छ। पौराणिक ग्रन्थ अनुसार, देवी दुर्गा युद्धको समयमा बलिदानको माध्यमबाट असुरहरूलाई पराजित गर्नुको लागि बलि चढ़ाइन्थ्यो। आधुनिक समयमा, धेरै व्यक्तिहरूले यस परम्परालाई विवादास्पद मानिरहेका छन् र केहीले यसको विरुद्धमा आवाज उठाएका छन्।
प्राचीन काल
प्राचीन समयमा, दशैं पर्वलाई विभिन्न रिती-रिवाज र परम्पराहरूको माध्यमबाट मनाइन्थ्यो। यस समयमा, यो पर्व केवल धार्मिक कार्यक्रममा सीमित थिएन, बरु सामाजमा भाइचारा र एकताको प्रतीकको रूपमा पनि मनाइन्थ्यो। परिवारका सदस्यहरू एकै ठाउँमा जम्मा भएर पूजा-अर्चना गर्थे, र एकअर्कालाई शुभकामना दिन्थे।
दशैंको समय, मानिसहरूले पारिवारिक र सामाजिक रिवाजहरूको महत्व बुझ्दै विशेष ध्यान दिए। यस अवसरमा, विभिन्न परिकारहरूको तयारी गरिन्थ्यो र विशेष परिकारहरूको आदानप्रदान गर्ने परम्परा थियो।
आधुनिक काल
आधुनिक समयमा, दशैं पर्वको महत्त्व अझै बढी भएको छ। यो पर्व केवल धार्मिक क्रियाकलापसम्म सीमित छैन, तर यो व्यापार र पर्यटनको दृष्टिकोणले पनि महत्त्वपूर्ण बनिसकेको छ।
व्यापारिक दृष्टिले, दशैंको समय बजारमा विशेष छूट र बिक्रीको अवसर प्रस्तुत गर्दछ। यस समयमा मानिसहरू नयाँ कपडा, गहना, र अन्य सामाग्री किन्ने गर्न विशेष चासो देखाउँछन्। यो पर्वले गर्दा विभिन्न उद्योगहरूको वृद्धि पनि भएको छ।
तर, आधुनिक समयमा यसको धार्मिक र सांस्कृतिक महत्त्व कायम राख्न चुनौतीहरू पनि आएका छन्। शहरीकरण र आधुनिक जीवनशैलीका कारण कतिपय परम्पराहरू परिवर्तन भइरहेका छन्। यसैले, पुरातन परम्पराहरूको संरक्षण गर्नका लागि जनचेतना र शिक्षा आवश्यक छ।
भविष्य
दशैं पर्वको भविष्य कस्तो रहनेछ भन्ने कुरा विभिन्न पक्षमा निर्भर गर्दछ। यो पर्व अझै पनि धार्मिक र सांस्कृतिक महत्त्वको रूपमा रहिरहने विश्वास छ, तर परम्परागत र आधुनिक मूल्यहरूको बीचमा संतुलन बनाउनु पर्ने छ।
पशु बलि, जो आजको समयमा विवादित मुद्दा बनिसकेको छ, यसलाई पुनर्विचार गरिनु पर्छ। आधुनिक सोच र वैज्ञानिक दृष्टिकोणको आधारमा, मानवता र प्राणीको सन्दर्भमा नयाँ विचार ल्याउन आवश्यक छ।
भविष्यमा, दशैं पर्वले न केवल धार्मिक मनोभावलाई प्रोत्साहित गर्नेछ, तर सामाजमा एकता र सहिष्णुताको भावना पनि विकसित गर्नेछ। नयाँ पुस्ताले परम्परागत र आधुनिक दृष्टिकोणलाई समेटेर यस पर्वलाई थप सुगम र मनमोहक बनाउने प्रयास गर्नुपर्ने छ।
पशु बलि प्रथा नेपाली संस्कृतिको एक पुरानो परम्परा हो, विशेषगरी दशैं र तिहार जस्ता चाडहरूमा यो व्यापक रूपमा मनाइन्छ। यस प्रथाबारेका विचारहरू विभिन्न छन्:
१. सांस्कृतिक महत्त्व:
पशु बलिलाई धेरै मानिसहरूले धार्मिक र सांस्कृतिक दृष्टिकोणबाट महत्त्वपूर्ण मान्दछन्। यसले देवी दुर्गालाई प्रसन्न गर्ने माध्यमको रूपमा देखिन्छ र यो चाडहरूको एक अनिवार्य भाग भएको मानिन्छ।
२. धर्मको पक्ष:
धर्मका आधारमा, बलि दिने परम्परा प्राचीन ग्रन्थहरूमा उल्लेख गरिएको छ। यसलाई देवीको पूजा र तिर्थका रूपमा लिइन्छ। बलि दिनाले मनोकामना पूरा हुने विश्वास पनि गरिएको छ।
३. विवादास्पद दृष्टिकोण:
आधुनिक समयमा, पशु बलि प्रथा विवादास्पद भएको छ। केही व्यक्तिहरू यसलाई अमानवीय र क्रुर मान्छन्। पशु हत्यालाई रोक्नका लागि धेरै संगठन र व्यक्तिहरू आवाज उठाइरहेका छन्।
४. वैज्ञानिक र नैतिक दृष्टिकोण:
विज्ञान र नैतिकताको दृष्टिकोणबाट, केही मानिसहरू पशु बलि प्रथाको विरुद्धमा छन्। उनीहरूले भनेका छन् कि हाम्रो समाजमा सहिष्णुता र मानवता देखाउनुपर्छ।
५. विकल्पहरूको खोजी:
धार्मिक र सांस्कृतिक परम्पराको संरक्षण गर्दै, विकल्पहरूको खोजी गर्न पनि आवश्यक छ। आधुनिक युगमा, मानिसहरूले धार्मिक र नैतिक दुवै पक्षलाई ध्यानमा राखेर निर्णय गर्नुपर्ने भएको छ।
पशु बलि प्रथाबारेका विचारहरू बहुआयामिक छन्। यो परम्परालाई एकातिर सांस्कृतिक र धार्मिक महत्त्व रहेको मानिन्छ भने अर्कातिर यसको नैतिकता र मानवता सँगको सम्बन्धमा विवाद उठेका छन्। भविष्यमा, यो प्रथा कसरी परिवर्तन हुन्छ भन्ने कुरा जनचेतना र समयको मागमा निर्भर गर्दछ।
धर्मका आधारमा, बलि दिने परम्परा प्राचीन ग्रन्थहरूमा उल्लेख गरिएको छ यसको प्रमाण
पशु बलि दिने परम्परा हिन्दू धर्मको पौराणिक र धार्मिक ग्रन्थहरूमा प्राचीन कालदेखि उल्लेखित रहेको छ। यस परम्पराको धार्मिक र सांस्कृतिक महत्त्व बुझ्नका लागि केही प्रमुख ग्रन्थहरू र तिनमा भएका उल्लेखहरू निम्नलिखित छन्:
१. ऋग्वेद
ऋग्वेद, हिन्दू धर्मको सबैभन्दा पुरानो ग्रन्थ हो, जसमा यज्ञ र बलि प्रथाबारे धेरै उल्लेख गरिएको छ। यसमा प्रायः यज्ञमा पशुहरूको बलि चढ़ाउने कुरा पाइन्छ। ऋग्वेदका मन्त्रहरूमा बलि दिने प्रक्रिया र त्यसका उद्देश्यहरूको व्याख्या गरिएको छ।
२. यजुर्वेद
यजुर्वेदमा यज्ञ र बलि दिने विधि विशेष गरी उल्लेख गरिएको छ। यस ग्रन्थमा विभिन्न यज्ञहरूको प्रक्रियामा पशु बलिको महत्त्वलाई स्पष्ट रूपमा प्रस्तुत गरिएको छ। यज्ञ गर्दा बलि दिने विशेष महत्व दिइन्छ, जसले देवी-देवताहरूलाई प्रसन्न गर्न मद्दत गर्दछ।
३. उपनिषद्
उपनिषदहरूमा पनि बलि र यज्ञको महत्वमा चर्चा गरिएको छ। यहाँ, बलि दिने कार्यलाई आध्यात्मिकता र तत्त्वज्ञानको सन्दर्भमा पनि व्याख्या गरिएको छ। बलिदानले व्यक्ति र संसारमा सकारात्मक प्रभाव पार्न सक्छ भन्ने विश्वास गरिएको छ।
४. रामायण
महाकवि वाल्मीकी द्वारा लेखिएको रामायणमा पनि बलि दिने परम्परा उल्लेख गरिएको छ। रामायणमा, भगवान रामले राक्षस राजा रावणको वध गर्ने क्रममा बलिदान र यज्ञको महत्त्वलाई रेखांकित गरिएको छ।
५. महाभारत
महाभारतमा पनि बलि दिने प्रक्रिया र तेसका धार्मिक अर्थहरूको व्याख्या गरिएको छ। यहाँ, विशेष गरी राजा युधिष्ठिरको राजतिलकको समयमा बलि दिने परम्परा उल्लेखित गरिएको छ।
६. दुर्गा पूजा
दुर्गा पूजा र अन्य चाडपर्वमा देवी दुर्गालाई प्रसन्न गर्नका लागि बलि दिने परम्परा प्रचलित छ। दुर्गा सप्तशती, जसमा देवी दुर्गाको महिमा र शक्तिको वर्णन गरिएको छ, यसमा पनि बलि चढ़ाउने प्रक्रिया र तिनका धार्मिक पक्षहरूको व्याख्या गरिएको छ।
७. आधुनिक पौराणिक कथाहरू
यद्यपि प्राचीन ग्रन्थहरूमा बलि दिने प्रथा प्रचलित रहेको छ, आधुनिक पौराणिक कथाहरू र धार्मिक व्याख्याहरूले पनि यो प्रथालाई मर्मस्पर्शी रूपमा व्याख्या गर्छन्।
पशु बलि दिने परम्परा हिन्दू धर्मको प्राचीन ग्रन्थहरूमा विभिन्न रूपले उल्लेख गरिएको छ। यी ग्रन्थहरूले बलि दिने प्रक्रियालाई केवल धार्मिक कार्यको रूपमा मात्र होइन, मानव र प्रकृतिका बीचको सम्बन्धको प्रतीकको रूपमा पनि प्रस्तुत गर्छन्। यद्यपि आजको समयमा यो प्रथा विवादास्पद भएको छ, यसका ऐतिहासिक र धार्मिक आधारहरूलाई विचार गर्दा यसका महत्वहरू र सन्देशहरूलाई बुझ्न महत्त्वपूर्ण छ।
अन्ततः, यी ग्रन्थहरूले बलि दिने परम्परा र यसका धार्मिक र सांस्कृतिक महत्त्वलाई स्पष्ट पार्छन्, जुन आधुनिक समाजमा विचार गर्नु आवश्यक छ।
निष्कर्ष
दशैं पर्व, जसको इतिहास र परम्परा धेरै पुरानो छ, नेपाली समाजको महत्वपूर्ण भाग हो। यस पर्वले केवल धार्मिक र सांस्कृतिक महत्त्वमा मात्र ध्यान दिनु आवश्यक छैन, तर यसले पारिवारिक र सामाजिक सम्बन्धको पनि सुदृढीकरण गर्ने अवसर प्रदान गर्छ।
यो पर्वले भविष्यमा मानवता, एकता, र सहिष्णुता को महत्त्वलाई झल्काउनेछ। त्यसैले, दशैं पर्वलाई मनाउन, यसका पौराणिक र सांस्कृतिक पक्षहरूको संरक्षण गर्न आवश्यक छ।
Watch this Video
भाषा पढेर मात्र जापान जानुहोस्! Carrier International Consultancy Pvt. Ltd. संग सम्पर्क गर्नुहोस्।
Welcome to Thought DK
Explore a variety of thoughts and insights on our blog. Click the button below to visit!
Visit the Blog
