अर्थतन्त्र किन विदेशी ऋणमा निर्भर हुँदै गएको छ?
नेपालको सार्वजनिक ऋण हाल ४४–४५ प्रतिशतको GDP अनुपातमा पुगेको छ। विशेष गरी बाह्य (विदेशी) ऋणले आधा भन्दा बढी हिस्सा ओगटेको छ।
तथ्यांक (२०२४/२५ वित्तीय वर्ष)
| तथ्य | विवरण |
|---|---|
| कुल सार्वजनिक ऋण | लगभग रु. २.६११ ट्रिलियन (२,६११ अर्ब) Radio Nepal OnlinePeoples' Review |
| GDP अनुपात | लगभग ४५.७७% Radio Nepal Online |
| बाह्य ऋण हिस्सा | रु. १.३२८ ट्रिलियन (~५०.८७%) Radio Nepal OnlinePeoples' Review |
| आन्तरिक ऋण हिस्सा | रु. १.२८३ ट्रिलियन (~४९.१३%) Radio Nepal OnlinePeoples' Review |
| विनिमय दर गिरावटले थपिएको burden | रु. ३६.५९ अर्ब Radio Nepal OnlinePeoples' Review |
| वित्तीय वर्ष अवधिमा ऋण वृद्धि | रु. २४१.९३ अर्ब, कुल रु. २.६७६ ट्रिलियन (मध्य मार्चसम्म) Nepal News |
| पूर्वाधारका लागि पूँजीगत खर्च | रु. ८२.५६ अर्ब मात्र; बाकी हिस्सा प्रमुखतः परिचालन खर्च र ऋण सेवा Nepal News |
किन विदेशी ऋणमा निर्भरता बढ्दैछ?
१. राजस्व–व्ययको ठूलो अन्तर
नेपालको आन्तरिक राजस्व (कर संकलन) पर्याप्त छैन, तर सरकारका खर्चहरू—विशेष गरी पूर्वाधार र सामाजिक क्षेत्रमा—तीव्र रूपमा बढिरहेका छन्। यसले बाह्य ऋणमा निर्भरता बढाउँछ।
२. उच्च ऋण सेवा (Debt Servicing)
सरकारले वार्षिक रूपमा महत्वपूर्ण हिस्सा (रु. ४०२ अर्ब भन्दा बढी) ऋण पुनर्भुक्तानी (principal + interest) मा खर्च गर्छ—यो GDP को करिब ३.३ प्रतिशत बराबर हो Radio Nepal OnlinePeoples' Review।
३. विनिमय दर असर
नेपाली रुपैयाँ कमजोर हुँदा विदेशी ऋणको भार बढ्छ, जुन विनिमय दर अस्थिरताले थप जोखिम ल्याउँछ Radio Nepal OnlinePeoples' Review।
४. पूँजीगत खर्चको अभाव
सरकारले पर्याप्त पूँजीगत निवेश (productive investment) गर्न सकेको छैन—अवलकन अनुसार, पूँजीगत खर्च केवल रु. ८२ अर्बअघिर्फ सीमित छ, जसले दीर्घकालीन उत्पादन क्षमतामा बाधा पुऱ्याउँछ Nepal News।
निष्कर्ष र समाधान
हालको अवस्थामा विदेशी ऋणमा निर्भरता आर्थिक स्थायित्वका लागि चुनौती बनेको छ। यसलाई दीर्घकालसम्म दबाउनका लागि:
-
कर प्रणाली सुधार गरी राजस्व संकलन बढाउनु।
-
पूँजीगत (उत्पादक) परियोजनामा प्राथमिकता दिनु—विशेष गरी कृषि, जलविद्युत र पर्यटन।
-
विनिमय दर र ऋण शर्तहरूमा स्पष्टता र योजना अनुसार कृयाशीलता सुनिश्चित गर्नु।
-
भ्रष्टाचार र अनियमिततामा कडाइ गर्नु तथा पारदर्शिता कायम गर्नु।
नेपालको अर्थतन्त्र विदेशी ऋणमा किन निर्भर बन्दैछ?
विदेशी ऋण रु. १.३२८ ट्रिलियन (५०.८७%) र सार्वजनिक ऋण–GDP अनुपात ४५.७७% हुँदा नेपालको अर्थतन्त्र किन विदेशी ऋणमा निर्भर हुँदैछ? विश्लेषण पढ्नुहोस्।
