तपाईंको संसार कहाँ छ?
यदि म तपाईंलाई सोधूँ कि संसार कहाँ छ, तपाईं दस दिशाहरू देखाउनुहुन्छ। तर, त्यहाँ वास्तवमा परमात्मा छ, संसार होइन। तपाईं आफ्नो भित्री संसारतिर फर्किनुहुन्छ, तर त्यहाँ पनि परमात्मा नै हुनुहुन्छ। संसार भनेको कहाँ हो त?
संसार भनेको तपाईंको मन हो – बाहिर र भित्रको बीचमा खडा एउटा पर्खाल। जुन तपाईं देख्नुहुन्छ, त्यो सत्य होइन, तपाईंको वासना, इच्छाहरूले रंग्याएको छ। तपाईंको दृष्टि निर्मल छैन; तपाईं स्वच्छ दर्पण जस्तै छैन। तपाईंले बाहिर के देख्नुहुन्छ भन्ने कुरा तपाईंको भित्री इच्छाले निर्धारण गर्छ।
मनको खेल र भ्रम
मन सधैं दोहोरो व्यवहार गर्छ। तपाईं जसलाई "मित्र" भन्नुहुन्छ, त्यो तपाईंको इच्छाहरू अनुकूल भएको व्यक्ति मात्र हो। तपाईं जसलाई "शत्रु" भन्नुहुन्छ, त्यो तपाईंको इच्छाहरूको प्रतिकूल भएको व्यक्ति हो। यो सबै मनको खेल हो।
रुसी लेखक चेखवको एउटा कथा छ—एक धनाढ्य व्यक्ति, जसले आफ्नो छोरालाई घरबाट निकाल्यो। वर्षौं बिते, र अन्ततः छोराले एउटा सन्देश पठायो, "बुबा, म निकै दुःखमा छु। कृपया मलाई लिन आउनुहोस्।" बुबाले महँगो होटलमा बसेर रात बिताए, जहाँ एक भिखारीलाई उनले बाहिर निकालिदिए। तर बिहान थाहा पाए कि त्यो भिखारी उनकै छोरा थियो! मनले "यो मेरो छोरा हो" भन्ने सोच्यो, अनि छाती पिटेर रोयो। यदि कसैले भन्नथाले, "तपाईं गल्तीमा हुनुहुन्छ, यो तपाईंको छोरा होइन," तब सारा पीडा हराउनेथियो।
यस्तै गरी, तपाईंको मनले तपाईंको सम्बन्धहरू, मान्यताहरू, प्रेम, घृणा—सबै कुराहरू सिर्जना गर्छ।
मनले संसार निर्माण गर्छ
यदि तपाईं सोच्नुहुन्छ कि हामी सबै एउटै संसारमा बाँच्छौं, तपाईं गलत हुनुहुन्छ। यहाँ जति मानिस छन्, त्यति नै संसारहरू छन्। वास्तवमा, हरेक व्यक्तिको भित्र पनि धेरै मन छन्। बिहान तपाईंको मन एउटै कुरा भन्छ, दिउँसो अर्कै, बेलुकी झनै फरक। तपाईं आफ्नो पत्नीलाई एक पल "प्रेम गर्छु" भन्नुहुन्छ, अर्को पल "तिमीबिना बाँच्न सक्दिन" भन्नुहुन्छ, अनि फेरि अर्को क्षण "तिमीले मलाई सताइरहेकी छौ" भन्न थाल्नुहुन्छ।
महावीरले भनेका छन्, "मानिस बहु-चित्तवान हो" – उसको मन अनेकौं आवाजहरूले भरिएको छ।
सत्य सार्वभौमिक हुन्छ, तर मनले बाँड्छ
मनले तपाईंको धर्म, जाति, समाजका भिन्नता बनाउँछ। यदि तपाईं भन्नुहुन्छ, "मेरो धर्म हिन्दू हो," तपाईं पहिले नै भ्रममा पर्नु भएको छ। धर्म भनेको सत्य हो – कुनै जाति, समुदाय, वा देशको सीमाभित्र सीमित हुने कुरा होइन। सत्य सार्वभौमिक हुन्छ।
सपना र संसार
मन भनेको माया हो – सत्य र झूटको बीचको चीज। सपना जस्तै, जुन देखिन्छ, तर वास्तविक हुँदैन। संसार पनि उस्तै हो। टाढाबाट इन्द्रधनुष देखिन्छ, तर तपाईं नजिक जाँदा त्यो हराउँछ।
त्यसैले, तपाईंसँग भएको कुरा साँच्चिकै तपाईंको हो त? तपाईंले "मेरो घर, मेरो बच्चा, मेरो परिवार" भन्ने कुराहरू वास्तविक हो त?
मनबाट मुक्त हुने उपाय – होशपूर्ण बनौं
ओशो भन्छन्, यदि तपाईं सपना भित्रै सचेत हुन सक्नुहुन्छ, तपाईं संसार भित्र पनि सचेत हुन सक्नुहुन्छ।
👉 प्रयोग गर्नुहोस्: निद्रामा जाँदा आफैँलाई सम्झाउनुहोस् – "जे देख्छु, त्यो सपना हो।"
👉 सुरुमा केही महिना कुनै परिवर्तन हुने छैन। तर केही समयपछि, सपनाभित्रै तपाईं सचेत हुन थाल्नुहुन्छ।
👉 एक दिन, तपाईंको सपना तुरुन्तै हराउनेछ।
👉 जब तपाईं सपनाभित्र सचेत हुन सक्नुहुन्छ, तब जागा अवस्थामा पनि तपाईंका विचार हराउँदै जान्छन्।
त्यसपछि, तपाईंको संसार हराउनेछ।
वास्तविक सन्यास के हो?
घर छोडेर हिमालय गएर सन्यास लिएर केही हुँदैन। तपाईंसँग मन छ, अहंकार छ, संसार त्यहीँ छ।
ओशो एउटा रमाइलो कथा सुनाउँछन् –
एक सन्यासी जंगलमा बस्थे। उनको च्यातिएको लुगा चूहाहरूले काट्न थाले। समस्या समाधान गर्न उनले एउटा बिरालो पाले। तर बिरालोलाई दूध चाहिन्थ्यो, त्यसैले गाई ल्याए। गाईको लागि घाँस आवश्यक भयो, त्यसैले खेत बनाउन थाले। खेतलाई हेरचाह गर्न सेविका राखे। अन्ततः, उनले त्यही सेविकासँग विवाह गरे, अनि परिवार बस्यो!
मृत्युशय्यामा उनले भने, "गल्ती यही भयो – मैले बिरालो पालेँ।"
तर वास्तवमा, समस्या बिरालो होइन, समस्या मन हो। जबसम्म मन छ, संसार रहन्छ।
साँचो मुक्ति के हो?
तपाईं संसारबाट भाग्न सक्नुहुन्न। समस्या संसार होइन, तपाईंको ‘म’ भन्ने अहंकार हो। जब अहंकार विलीन हुन्छ, संसार हराउँछ।
त्यसैले, जो परमात्मालाई आफ्नो भन्छ, त्यो पनि एक भ्रम हो। धर्म, ईश्वर – यी पनि साधन मात्र हुन्। अन्ततः, तपाईंले यी सबै त्याग्नुपर्छ।
निष्कर्ष
✔ संसार बाहिर छैन, तपाईंको मनभित्र छ।
✔ तपाईं जति नै त्याग गर्नुहोस्, अहंकार जीवित छ भने संसार मेटिँदैन।
✔ जागृत हुनुहोस् – होशपूर्ण जीवन जिउनुहोस्।
✔ धर्म, ईश्वर, सत्य – यी सबै तपाईंको यात्रा हो, गन्तव्य होइन।
👉 होशपूर्वक बाँच्नुहोस्, संसारको भ्रमबाट मुक्त हुनुहोस्। 🔥
📌 DISCLAIMER:
यो उपकरण प्रयोग गर्दा, तपाईंले निम्न शर्तहरू स्वीकार गर्नुहुन्छ:
✔ मूल सामग्री सिर्जनाकर्ताको अनुमति बिना पुन: उत्पादन नगर्नुहोस्।
✔ यो ट्रान्सक्रिप्ट केवल जानकारीको लागि हो।
✔ मूल भिडियो यहाँ हेर्नुहोस्।📌 भिडियो लिंक: https://youtu.be/Bco0W2Imy_4?si=MjtUjfNctwsZB28z
